Skip to content

Latest commit

 

History

History
204 lines (161 loc) · 6.34 KB

Gün03-22-07-18.md

File metadata and controls

204 lines (161 loc) · 6.34 KB

Bir bilgisayar nasıl açılır?

  • BIOS donanımları tarar.
  • Post Check
  • Boot Order
  • Disk'in bootable olduğunu anlamak için MBR'lar (Master Boot Record) taranır. MBR'de Boot Flag yazılı olabilir.
  • MBR'de GRUB, lilo, windows loader olabilir.
    • initrd
  • Yükleyici sistem çekirdeğini belleğe yükler.
  • Kernel (yazılımsal) Post Check
  • İşletim sistemi başlar
    • İlgili servisler, daemonlar başlar
    • Startup servisler başlar
  • Login ekranı

Yukarıdaki sıralama sizce doğru mudur?

Erişim yetkileri

- r-x rw- -wx
|  |   |   |
|  |   |   `--> Diğerleri
|  |   `------> Guruptakiler
|  `----------> Sahibi olan kullanıcı
`-------------> Tip
  • Dizindeki r izni dizni listeleme yetkisiyle alakalıdır.
  • Yazma dizin içine dosya/dizin oluşturma yetkisidir.
  • Çalıştırma yetkisi, dizinin içine girebilme yetkisidir.

$ chmod - change file mode bits

chmod ile dosya veya dizinlerin yetkilendirmeleri düzenlenebilir.

r w x -
4 2 1 0

Özel erişim yetkileri

  • sticky (t): Dizinlerdeki "t" yetkisi, dizinin içine herkesin yazabilmesini fakat başkalarına ait dosyaları / dizinleri değiştirememesini ve silememesini sağlar.
  • setuid (s): Sahibinin "s" çalıştırma yetkisi olan dosya kim tarafından çalıştırılırsa çalışsın sahibi tarafından çalıştırılmış gibi davranır.
  • setgid (s): Gurubun "s" çalıştırma yetkisi olan dosya kim tarafından çalıştırılırsa çalıştırılsın dosyanın gurubu aktif olur.
Yetkiler Oktav karşılıkları
sticky 1
setgid 2
setuid 4

Örnek kullanımları:

$ chmod 1777
$ chmod 4755
$ chmod 6755
$ chmod 0777

Dosya yaratma modu maskesi - $ umask

000 mask varken dosyalar 666, dizinler ise 777 izinleriyle oluşturulur. umask ise bu izinleri kırpmaya yarar. Örneğin:

mask Dizinler Dosyalar
002 777 - 002 = 775 666 - 002 = 664
022 777 - 022 = 755 666 - 022 = 644

Dosya sahip / grub değişikliği

  • Dosyanın/dizinin sahibini değiştirmek

    • chown [-R] yenisahip dizin/dosya

  • Dosyanın/dizinin gurubunu değiştirmek

    • chgrp [-R] yenigurup dizin/dosya

  • Sahip ve gurup değiştirmek

    • chown [-R] yenisahip:yenigurup dizin/dosya

chmod u=r,g=rw,o-rwx <dosya adı>

Disk Bölümü ve Dosya Sistemi

IDE disklerdeki isimlendirmeler SATA disklerdeki isimlendirmeler
/dev/hda /dev/sda
/dev/hdb /dev/sdb
/dev/hdc /dev/sdc
/dev/hdd /dev/sdd
(Max 4 disk) /dev/sd[n]... (n adet disk)

Bir disk en fazla 4 Birincil bölüm ayrılabilir.

  • /dev/sda
    • /dev/sda1
    • /dev/sda2
    • /dev/sda3
    • /dev/sda4

şeklinde olmaktadır.

Daha sonradan extended partition kavramıyla birlikte bir diski extend edip o diskin birden fazla parçaya ayırabilmek mümkün hale geldi.

  • /dev/sda
    • /dev/sda1
    • /dev/sda2
    • /dev/sda3 (extended)
      • /dev/sda5
      • /dev/sda6
      • /dev/sda7
      • /dev/sda8
      • /dev/sda[n]...
    • /dev/sda4

Belli başlı dosya sistemleri:

  • NTFS
  • FAT32
  • FAT16
  • xfs
  • HPFS (OSX)
  • exfat
  • ext[2,3,4]

Index kısmında tutulan veriler

  • Dosya adı
  • Boyut
  • Tarih
    • oluşturulduğu tarih
    • son erişim tarihi
    • son değişiklik tarihi
  • Sahip
  • Bulunduğu gurup
  • Yetkiler
  • Dosyanın koordinat bilgisi

Disk Yönetimi Araçları

$ fdisk

Disk bölümleme tablosu üzerinde değişiklik yapmanızı sağlayan araç.

İlk 2048 sector, index (katalog) bilgileri tutulmaktadır.

$ mkfs.*

Dosya sistemleri oluşturmak için gerekli komut sepetine sahiptir. $ mkfs. yazdıktan sonra iki kere tab'a basarak seçeneklere ulaşılır.

$ mount

Disk bölümlerini bağlama aracıdır.

$ df

Sistem diskleri kullanımı görüntüleme aracıdır.

gparted

Grafik arayüze sahip disk bölümleme tablosu düzenleyicisi.

$ umount

Disk bölümleri kullanılmadığı haldeyken ayırma aracıdır.

supermount

Linux bir sisteme otomatik mount işlemi yapan bir destektir. Genellikle dağıtımlarla birlikte gelir.

$ du

Dosya kullanımı görüntüleme aracıdır.

Bağ Dosyaları

$ ln [-s] hedef bağadı şeklinde bağ oluşturulabilir.

Katı Bağ

  • ls -l çıktısında bir bağ olduğu ayırt edilemez.
  • Bir dosyanın silinebilmesi için onu işaret eden tüm katı bağların silinmesi gerekir.
  • Katı bağlar aynı disk bölümü içerisinde oluşturulabilir.
  • Katı bağlar diskte yer kaplamaz.

Sembolik Bağ

  • ls -l çıktısında kendini belli eder. Dosya türü "l"dir.
  • Sembolik bağ, katı bağı göstemektedir.

Aygıt Dosyaları

UNIX her türlü bilgisayar kaynağına bir dosya benzetimi yaparak erişim sağlar. Programlar aygıtla haberleşmek için aygıtla ilişkilendirilmiş dosyaya yazar veya okurlar. Bunu yaparken basit dosya okuma yazma çağrılarını kullanırlar ve cihaz basitleştirilmiş olur. $ ls -l çıktısındaki anlamları şunlardır:

karakter anlamı
b block device
c character device

Majör ve Minör Numaraları

Aygıt dosyaları listelenirken -örneğin /dev dizinini listelerken- ilgili cihaz ile ilgili majör ve minör numaralar bulunmaktadır.

crw-rw-rw- 1 root root  1,  3   Apr 11 2002   null
crw------- 1 root root  10, 1   Apr 11 2002   psaux
crw------- 1 root root  4,  1   Oct 28 03:04  tty1
crw-rw-rw- 1 root tty   4,  64  Apr 11 2002   ttys0
crw-rw---- 1 root uucp  4,  65  Apr 11 2002   ttyS1
crw--w---- 1 vcsa tty   7,  1   Apr 11 2002   vcs1
crw--w---- 1 vcsa tty   7,  129 Apr 11 2002   vcsa1
crw-rw-rw- 1 root root  1,  5   Apr 11 2002   zero
                        |   |
                        |   `---> Minör
                        `-------> Majör

Genellikle, majör numaralar cihazla ilişkili sürücüyü tanımlar. Örneğin /dev/null ve /dev/zero sürücü 1 ile; sanal konsollar ve terminaller de sürücü 4 ile kontrol edilmektedirler.

Minör numaralar da kernel tarafından kullanılır ve hangi cihazın referans edildiğini tanımlar.

$ mknod

/dev/ için karakter ve blok aygıtları oluşturulmak için kullanılırdı fakat günümüzde buna ihtiyaç kalmadı.

Arşiv Komutları

Tar dosyaları sıkıştırmaz, zip sıkıştırır. Tar sadece dosyaları alıp tek bir dosya haline getirir.